Canllawiau i Newyddiadurwyr sy’n gwneud adroddiadau am Hunanladdiad
Hunanladdiad Ifanc – y ffeithiau
Hunanladdiad yw prif achos marwolaeth ymhlith pobl ifanc – yn ddynion a menywod – o dan 35 oed yn y DU.
- Yn 2018, gwnaeth 1866 o bobl ifanc iau na 35 gymryd eu bywydau eu hunain.
- Roedd tri chwarter ohonynt yn fechgyn neu’n ddynion ifanc.
- Ar gyfartaledd, mae dros bump o bobl ifanc yn cymryd eu bywydau bob dydd.
- Mae dros 200 o blant ysgol yn cael eu colli i hunanladdiad bob blwyddyn.
- Mae ymchwil yn dangos gyda’r ymyrraeth gynnar a’r gefnogaeth briodol gellir atal hunanladdiad ymhlith pobl ifanc.
Nid yw hunanladdiad yn drosedd
Wrth adrodd am hunanladdiad rydym yn erfyn arnoch i beidio â defnyddio’r term ‘cyflawni hunanladdiad’.
Mae’r newidiadau i Ddeddf Hunanladdiad 1961 yn golygu nad yw’r weithred o hunanladdiad yn drosedd yn y DU. Mae’r gair ‘cyflawni’ yn ei drin fel pe byddai’n parhau i fod yn drosedd, sy’n parhau’r stigma ynghylch hunanladdiad ac mae hynny’n sarhaus i deuluoedd a ffrindiau.
Adrodd am hunanladdiad
Wrth adrodd am hunanladdiad ystyriwch, nid yn unig alar teulu a ffrindiau’r ymadawedig, ond pobl ifanc bregus eraill a allai fod yn teimlo’n ddiwerth a ddim yn ymdopi â bywyd ar yr adeg honno ac y gallai disgrifiad manwl o ddull hunanladdiad fod yn cynnig llwybr dianc rhag fywyd iddynt. Mae’n wybyddus iawn fod adroddiadau dwys y cyfryngau am hunanladdiad yn gallu hybu achosion copïo. Mae tystiolaeth am y posibilrwydd o hunanladdiad yn sgil copïo yn gryf.
Codau Ymarfer
Cod Darlledu Ofcom – dyfyniadau
1.1 Ni ddylid darlledu deunydd a allai amharu’n ddifrifol ar ddatblygiad corfforol, meddyliol neu foesegol pobl o dan ddeunaw oed.
1.2 1.2 Wrth iddynt ddarparu gwasanaethau, rhaid i ddarlledwyr gymryd pob cam rhesymol i ddiogelu pobl o dan ddeunaw oed. O ran gwasanaethau teledu, mae hyn yn ychwanegol at eu hoblygiadau yn sgil Cyfarwyddyd Gwasanaethau Cyfryngol Clywedol (yn enwedig, Erthygl 27, gweler Atodiad 2).
1.3 1.3 Rhaid i blant hefyd gael eu diogelu gan amserlennu priodol rhag deunydd sy’n anaddas iddynt. Er bod gofynion amserlennu yn yr adran hon yn amherthnasol i ddarparu rhaglenni ar ofyn, rhaid i’r BBC roi mesurau priodol mewn lle ar BBC ODPS sy’n darparu diogelu cyfwerth i blant.
1.13 O ran ymddygiad peryglus, neu bortread o ymddygiad peryglus, sy’n debygol o gael ei ddynwared yn hawdd gan blant mewn modd sy’n beryglus:
- rhaid iddo beidio â chael ei gynnwys mewn rhaglenni a wnaed yn bennaf i blant oni bai fod yna gyfiawnhad golygyddol cryf dros wneud hynny;
- rhaid iddo beidio â chael ei ddarlledu cyn y ‘watershed’ (yn achos teledu), pan fydd plant yn arbennig o debygol o fod yn gwrando (yn achos y radio), neu pan fo plant yn debygol o weld y cynnwys (yn achos BBC ODPS), oni bai fod yna gyfiawnhad golygyddol.
Adran 2: Niwed a Throsedd
Trais, ymddygiad peryglus a hunanladdiad:
2.4 – Ni ddylai rhaglenni gynnwys deunydd (boed mewn rhaglenni unigol neu mewn rhaglenni ar y cyd) sydd, wrth gymryd y cynnwys i ystyriaeth, yn cymeradwyo neu’n mawrygu ymddygiad treisgar, peryglus neu ddifrifol anghymdeithasol ac sy’n debygol o annog eraill i gopïo ymddygiad o’r fath.
2.5 Ni ddylai dulliau o hunanladdiad neu hunan-niweidio gael eu cynnwys mewn rhaglenni ac eithrio pan fyddant wedi cael cyfiawnhad golygyddol a hefyd bod eu cynnwys wedi ei gyfiawnhau.
Ymwelwch ag OFCOM ar gyfer y Cod llawn.
Cod Ymarfer y Golygydd – darnau
Cymal 4: Ymyrryd mewn i alar neu sioc
Mewn achosion o alar personol neu sioc dylid fod yn sympathetig a doeth wrth ymholi a dynesu a delio gyda chyhoeddi mewn modd sensitif. Ni ddylai’r darpariaethau hyn gyfyngu ar yr hawl i adrodd am weithdrefnau cyfreithiol.
Cymal 5: Adrodd am hunanladdiad
Wrth wneud adroddiad am hunanladdiad, er mwyn atal copïo’r weithred, dylid cymryd gofal i osgoi rhoi gormod o fanylion am y dull a ddefnyddiwyd, wrth gymryd i ystyriaeth hawl y cyfryngau i adrodd yn ôl am weithdrefnau cyfreithiol.
Ymwelwch â ‘Sefydliad Safonau’r Wasg Annibynnol’ am y Cod cyflawn.
Ein Canllawiau
Wrth wneud adroddiad am hunanladdiad a hunan-niweidio, ceisiwch osgoi –
- Rhoi proffil uchel (e.e. tudalen flaen) i’r newyddion am hunanladdiad.
- Penawdau beiddgar a dramatig fel ‘haint hunanladdiadau’, ‘drama hunanladdiad’, ‘man gwan hunanladdiadau’.
- Manylion am yr hunanladdiad a ddefnyddiwyd, yn enwedig disgrifiadau manwl e.e. enwau’r pils neu’r cemegolion a gymerwyd, mathau o gwlwm a ddefnyddiwyd.
- Enwi a dangos lleoliadau a moddau fel llinellau rheilffordd, pontydd, adeiladau uchel neu glogwyni.
- Enwi safleoedd cyfryngau cymdeithasol, rhyngrwyd ac ystafelloedd sgwrsio sy’n hyrwyddo hunanladdiad.
- Dyfalu beth yw’r rheswm neu’r ‘sbardun’ dros yr hunanladdiad; does byth un rheswm yn unig pam fo person ifanc yn diweddu ei fywyd. Mae’r rhesymau sy’n cyfrannu ato yn gymhleth a gall gynnwys risg unigol, digwyddiadau bywyd cyfredol a sefyllfaoedd cymdeithasol amgylchynol.
- Gwneud i’r ymadawedig ymddangos yn arwrol neu ddewr neu fod hunanladdiad yn ateb i broblem.
- Rhamantu am hunanladdiadau, gan gysylltu hunanladdiad â ‘chwlt’ arbennig.
- Defnyddio ffotograffau mawr o’r ymadawedig, yn enwedig o fenyw ifanc bert, a all hefyd ramanteiddio hunanladdiad ac annog y cyfryngau cymdeithasol i’w rannu’n helaeth.
- Ardystio mythau ynghylch hunanladdiad.
- Penawdau ac adroddiadau eithafol, dramatig a chyffrous.
A cheisiwch –
- Gynnwys cyfeiriadau at ein gwasanaethau llinell gymorth a grwpiau cefnogi eraill.
Er enghraifft:
Mae PAPYRUS HOPELINE247 yn cynnig cefnogaeth a chyngor cyfrinachol i:
- Blant a Phobl Ifanc o dan 35 oed sy’n profi meddyliau am hunanladdiad
- Unrhyw un sy’n pryderu y gallai person ifanc fod yn meddwl am hunanladdiad
Mae cynghorwyr HOPELINE247 am weithio gyda chi i ddeall pam y gallai’r meddyliau hyn am hunanladdiad fod yn bresennol. Maen nhw hefyd am roi gwagle diogel i chi i siarad drwy unrhyw beth sy’n digwydd yn eich bywyd a allai fod yn cael effaith ar eich gallu chi neu unrhyw un arall i gadw’n ddiogel.
Ffôn: 0800 068 41 41
Neges Destun: 07860 039 967
E-bost: pat@papyrus-uk.org
Oriau Agor:
9am-10pm dyddiau’r wythnos
2pm-10pm penwythnosau
2pm-10pm gwyliau banc
- Byddwch yn sensitif i alar a theimladau teulu a ffrindiau mewn profedigaeth sydd yn aml yn fregus o ran cymryd eu bywydau eu hunain.
Beth all PAPYRUS ei gynnig i chi fel adnodd i’r cyfryngau?
Cyfweliadau/sylwadau am …
- Ystadegau am hunanladdiadau ifanc.
- Pryderon cyfredol am bobl ifanc sy’n cysylltu â’n gwasanaethau llinell gymorth.
- Dangosyddion y gallai person ifanc fod yn teimlo’n hunanladdol – i rieni, ffrindiau a thiwtoriaid, cydweithwyr. Beth i edrych allan amdano.
- Rhesymau pam fo pobl ifanc yn lladd eu hunain – cymysgedd gymhleth yn aml.
- Amseroedd bregus – gadael cartref, dechrau’r brifysgol, dechrau swydd, arholiadau, bwlio, tor-berthynas.
- Arwyr codi arian – digwyddiadau anarferol, yn aml gyda chefndir o brofiad personol ingol am hunanladdiad.
- Astudiaethau achos – rhieni, brodyr, chwiorydd, neiniau a theidiau, ffrindiau ifanc, athrawon a thiwtoriaid, cydweithwyr.
Gall ein tîm wneud sylw ar – er enghraifft:
- Yr angen i bawb fod yn ymwybodol fod plant a phobl ifanc yn gallu dioddef o drallod meddwl a chael meddyliau hunanladdol.
- Yr angen i gyfathrebu o oed ifanc; mae siarad drwy broblemau a theimladau yn bwysig.
- Yr angen am unrhyw sôn am deimladau hunanladdol i gael ei gymryd o ddifri a chyngor i’w geisio yn gyflym. Mae ymyrraeth gynnar yn hanfodol – dylai teulu a ffrindiau ddyfalbarhau wrth geisio cael help i’r person ifanc.
- Yr angen am ymyrraeth mewn creisis i bobl ifanc hunanladdol.
- Gwell mynediad at / rhagor o arian i wasanaethau seiciatrig ar gyfer seiciatryddiaeth plant a’r arddegau a phobl ifanc 16-24 oed.
- Rôl addysg wrth baratoi pobl ifanc ar gyfer deall ac ymdopi â thrallod neu salwch meddwl.
- Yr angen i bobl ifanc hunanladdol sydd wedi cael eu ffeindio mewn argyfwng, yn enwedig gyda’r nos, i gael eu cadw mewn lle diogel – nid cell carchar, pan na fyddan nhw wedi troseddu.
- Yr angen am adolygu cofnod y crwner fel bod gwir rychwant hunanladdiad ifanc yn y DU yn cael ei ddatgelu.
- Pan fo ffiniau cyfrinachedd claf yn gallu rhoi diogelwch meddyliol person mewn risg.
Rydym hefyd yn cynnig:
- Canllaw i newyddiadurwyr sy’n ceisio cael barn am y ffiniau.
- Adolygu / gwneud sylw ar raglenni dogfen, ffilmiau a sgriptiau naratif y teledu a ‘thriniaethau’ sy’n berthnasol i’r portread o hunanladdiad.
- Cefnogi mewn dangosiadau o ddeunydd sensitif iawn ble y gallai cynnwys am hunanladdiad ypsetio’r gynulleidfa.
Yn fwy na dim, rydym bob amser yn barod i drafod eich syniadau a thrafod sut y gallwn ni gefnogi eich erthyglau golygyddol neu raglenni.
Rosemary Vaux
Swyddfa’r Wasg PAPYRUS
Llinell uniongyrchol: 020 8943 5343
Ffôn symudol: 07799 863 321
